Tâm Lý Học Xã Hội

Bất chấp các ranh giới càng ngày càng mờ đi trong thực tiễn, nhữngsự khác hoàn toàn vẫn còn đó.

Alain Samson

Trong rộng 10 năm qua, kinh tế họchành vi (BE) đã ngày dần trở nên thịnh hành (xem biểu đồ những Xu hướngGoogle mặt dưới). Theo BE, các quyết định kinh tế tài chính của con fan thường ít được chỉdẫn bởi những sở trường núm định, sự so với duy lý với những bộ động cơ vị kỷ rộng là bởi các tác động (thường mangtính văn cảnh cao) của nhận thức, xúc cảm và làng hội.

Sự châm ngòi thứ nhất cho việc phổ biến lĩnh vực này tất cả lẽlà bài toán xuất bạn dạng của đa số cuốn sách như PredictablyIrrational (Ariely, 2008) với Nudge (Thaler vàSunstein, 2008). Lấy cảm giác từ cuốn sách sau và hầu như sự phát triển khác trong nghành nghề này, BE đãgây dựng nên một trong những lượng to văn bản về các ứng dụng trong cụ giới-hiện thựccho sự biến hóa hành vi - “nudging”<*>. Nghành này phối hợp những phát minh từ một số trong những bộ môn mangtính học thuật, nhất là BE và tâm lý học thôn Hội (Socail Psychology - SP). Theo Hiệp hộiTâm lý học Mỹ, SP “là bộ môn nghiên cứu và phân tích xem các cá nhân sẽ tác độngvà bị tác động thế nào bởi những người khác, với bởi môi trường xung quanh xã hội và môitrường vật hóa học của họ”. Các khái niệm điển hình nổi bật về nudge tự SP bao gồm cácchuẩn mực xóm hội, sựcam kết, và sựmồi, cùng các khái niệm khác. Các ý tưởng về nudge có liên quan đến BEhơn thì bao hàm cácmặc định, cáctùy lựa chọn chim mồi, với sựđóng khung, thuộc vài phát minh khác. (Để tất cả cái nhìn tổng quan lại về các kỹthuật của nudge, tôi sẽ giới thiệu Dolan và cộng sự, 2012, Sunstein, 2014và Johnson và cộng sự, 2012.) nghiên cứu và phân tích và thực hành nudge đã phối hợp BE và SP dưới các thuật ngữ tầm thường của “khoa họchành vi” áp dụng hay “những sự thấu hiểu về hành vi”.

Sự thịnh hành của kinh tế học hànhvi

Kết quả của các sự cải tiến và phát triển này là, những ranh giới giữaBE và SP ngày càng trở nên mờ nhạt, rõ ràng là đối với những bạn không thuộccác nghành đó. Vậy xung quanh những định hướng cụ thể, hai nghành nghề này gồm gì khácvà tất cả gì tương đương nhau?

Trong phiên phiên bản mới độc nhất của Hướngdẫn về tài chính học hành vi (2018, những trang VII-VIII), nhà tư tưởng họcxã hội Robert Cialdini chỉ ra bố điểm khác hoàn toàn chính tương quan đến những vấn đềmà hai bộ môn này để ra, các giả định cơ bạn dạng cũng như các phương thức luận củachúng. Ông biểu lộ điểm đầu tiên như sau:

Các nhà tài chính học hànhvi đa số đặt vụ việc về cách thức mà con bạn đưara đều lựa chọn/đánh giá kinh tế hoặc cách thức mà các hệ thống tài chủ yếu cụthể (những công tác hưu trí, những đạoluật về thuế, v.v.) tác động đến các phản ứng kia rasao (Thaler, 2018). Các nhà tư tưởng học làng mạc hội thì luôn luôn xem xét vụ việc khác, cáclựa chọn cá thể phi tài bao gồm chẳng hạn. Ví dụ, các nhóm phân tích của tôi đãthực hiện khảo sát lý do tại sao con bạn lại bị tạo động lực thúc đẩy để xả rác làm việc nơicông cộng, mặc áo thun dài tay của nhóm nhà, trưng bày phần lớn tấm áp phích của tổchức từ bỏ thiện, tái thực hiện khăn rửa mặt trong phòng khách sạn và tình nguyện hiến mộtđơn vị máu.

Sự biệt lập này rất đặc biệt và quan trọng đúng đối vớicác nhà kinh tế tài chính học hành vi xem xét những vấn đề truyền thống lịch sử về hành động củacác tác nhân kinh tế trên thị trường. Tuy nhiên, một trong những chủ đề được Cialdini đềcập hoàn toàn có thể được giải quyết và xử lý bởi các nhà tài chính học hành vi lưu ý đến lao động,phúc lợi hoặc kinh tế học môitrường.

Ví dụ về tái sử dụng khăn tắm

Khi những vấn đề nghiên cứu trùng nhau, đông đảo sự khác hoàn toàn giữa BEvà SP thường liên quan đến thuật ngữ và cách thức luận, cũng tương tự các cơ chếtâm lý được điều tra. Vào khi các nhà tư tưởng học thôn hội có thể đề cập mang lại cácthái độ, các động cơ và những hành vi khác nhau, những nhà kinh tế học (hành vi) lạitheo đuổi những khái niệm như lợi ích, các sự lo lắng và phần lớn sở thích. Ngược vớicác nhà tâm lý học buôn bản hội, các nhà kinh tế học hành vi đôi khi yêu cầu đều ngườigắn một mức giá cho phần lớn sự đồ (dưới dạng sẵn-lòng-chi-trả hoặc sẵn-lòng-chấp-nhận)hoặc cách tân và phát triển về mặt toán học các hàm lợi ích thể hiện nay những sở trường của conngười.

Sự đính thêm bó giữa các nhà kinh tế học hành vi với những khái niệm về lợiích thì chắc hẳn rằng là một điểm khác hoàn toàn cốt lõi so với những nhà tư tưởng học. Điềunày rất có thể được tra cứu thấy trong số bài nghiên cứu và phân tích xem xét sự thu hút đối với nhữngchuẩn mực buôn bản hội, như vào cácthí nghiệm kinh điển về câu hỏi tái thực hiện khăn tắm hotel củaCialdini (xem Goldstein và cùng sự, 2008). Vào khi một số nhà kinh tế học tậptrung nhiều hơn thế vào nền tảng chung giữa BE với SP so với các chuẩn chỉnh mực xóm hội(ví dụ như Farrow và cộng sự, 2017), mọi nhà tài chính học không giống lập tế bào hìnhtoán học tập về “tính phản tiện ích của câu hỏi đi chệch khỏi chuẩn chỉnh mực” (Kallbekken vàcông sự, 2010) xuất xắc “sự đánh đổi đạo đức” của bài toán tuân theo chuẩn chỉnh mực (Ferrarovà Price, 2013).

Điểm tiếp theo của Cialdini như sau:

Richard Thaler (1945-)

Thứ hai, những nhà kinh tế tài chính học hành vi vẫn nên chiến đấutrong cuộc chiến giữa-tính-duy-lý-và-tính-phi-duy-lý của hành vi-con bạn (Rosalsky, 2018). Ví dụ, để bảo vệ rằng các diễn giảidựa trên học tập thuyết tài chính tân cổ xưa được xử lý một biện pháp duy lý, họ có rất nhiều khả năng hơncác nhà tâm lý học buôn bản hội để mang vào xây cất nghiên cứu của họ ít nhất là mộtđiều kiện liên quan đến dự kiến của một tác nhân duy lý. Về phần mình, các nhàtâm lý học tập xã hội không mong muốn như vậy, từ tương đối lâu họ đã tán thành với quan tiền sátcách-đây-sáu-thế-kỷ của Rabelais về sự thông dụng của thói phi xúc tích và ngắn gọn ở bé người:“Nếu mong mỏi tránh nhận thấy một kẻ ngốc, trước hết chúng ta phải đập vỡ dòng gương củachính mình.” kế bên ra, tôi đã từng hỏi chủ ý của Richard Thaler về vì sao tại sao những người ủng hộ bốn duy kinh tế tân cổđiển lại miễn cưỡng bằng lòng tính phi duy lý thường xuyên của loài người chúngta. Ông mang lại rằng 1 phần là vày nội bộ kinh tế tài chính học đánh giá cao bài toán mô hìnhhóa về phương diện toán học, nó chuyển động tốt độc nhất khi kết hợp các yếu tố duy lý rộng làcác nhân tố phi duy lý — với đây vẫn làchuẩn của ngành, mang lại vị thế cho những người lập mô hình.

John Stuart Mill

Điểm thiết bị hai được Cialdini liệt kê là siêu quantrọng để minh bạch giữa SP cùng BE. Trong cả khi mối ân cần của hai nghành nghề dịch vụ nàycó thể quy tụ với nhau tại 1 mức độ làm sao đó, những giả định cơ bản về bản tính conngười trong số bộ môn chính yếu của bọn chúng (kinh tế học và tâm lý học) là rấtkhác nhau. Điểm tham chiếu mang lại BE là tác nhân duy lý – homo ecomomicus của kinh tế tài chính học tân cổ điển (“con người kinh tế” được đềcập trong các bài viết phê bình của JohnStuart Mill – coi ảnh). Lĩnh vực tâm lý học tập chưa lúc nào bị quan niệmnày thống trị. Một nấc độ khăng khăng của “tính phi duy lý” |irrationality| được đồng ý như là điều hiển nhiên trong số đông cácngành kỹ thuật xã hội.

Vậy, tại sao BE lại trở bắt buộc hấp dẫn, ngay cả với các nhàtâm lý học? phần đông nguyên nhân đó là do các triết lý hữu ích của lĩnh vựcnghiên cứu giúp (trải nhiều năm từ sự e ngại mất non cho đến chiếtkhấu theo thời hạn ), giải pháp tiếp cận thí nghiệm chặt chẽ của nó, cũng giống như cácứng dụng bắt đầu cho sự biến hóa hành vi.

Nhưng nó cũng bàn về thời gian vào ra |timing|, nghệthuật nhắc chuyện |storytelling| với tri giác |perception|. Các nghiên cứu và phân tích thực nghiệm mà BE triệu tập vào đến thấycon fan thực sự hành xử ra sao thay vị họ phải hành xử thế nào để phùhợp cùng với yêu cầu ngày càng cao về việc hoạch định cơ chế dựa-trên-chứng-cứvà sự quản lí lý(ví dụ, Rynes và Bartunek, 2017). Đối với mọi người-không thuộc-giới-học-thuật(và nói theo một cách khác những người-thuộc-giới-học-thuật cũng vậy), hội chứng cứ vì BE đưara vẫn kể một mẩu truyện thuyết phục về “tính phi duy lý đúng như đang dự kiến” |predictably irrational|(Ariely, 2008) trong những quyết định của con người, được lấp đầy với phần đông sự thấuhiểu hấp dẫn và hầu hết khoảnh khắc xuất xắc vời. Tuy nhiên tâm lý học luôn luôn xem xéttính phi duy lý của con fan một phương pháp rất nghiêm túc, kinh tế học có lẽ đã cómột vai trò có tác động lớn hơn trong vô số lĩnh vực, ví dụ như chính sáchcông, bởi vì hình ảnh của nó như là 1 trong những bộ môn “có tính khoa học” hơn. Đó ko phảilà một điều xấu: Sự phổ biến của BE chắc chắn là đã tiếp thêm sinh lực mang lại tínhxác đáng của SP trải qua khoa học tập vi gồm tính liên ngành và bao gồm định hướngthực tiễn.

Điều này đưa tôi đến điểm thứ bố của Cialdini:

Robert Cialdini (1945-)

Cuối cùng, những nhà tài chính học hành vi có không ít khả nănghơn nhằm kiểm định các giả thuyết của họ trong những nghiên cứu vãn thực địa đồ sộ lớnvề những hành vi gồm tính hệ quả quan gần kề được trong môi trường thực tế—so với cáccuộc điều tra trong phòng nghiên cứu về đầy đủ lựa chọn cá nhân tương đối nhỏ tuổi lẻkhông mấy quan trọng đặc biệt được triển khai trên bàn phím. Việc vì sao các nhà trọng điểm lýhọc làng mạc hội lại có xu hướng kiên trì trong phòng thí nghiệm đã có khá nhiều câu trảlời. Sự thuận tiện, các kết quả nhanh nệm và đa dạng và phong phú được nộp xin phép đểxuất bản, và kĩ năng thu thập dữ liệu thứ cấp cho những phân tích trung gian đềuđóng một vai trò quan lại trọng. Mặc dù nhiên, hệt như quan điểm của Thaler về nhữnggì xẩy ra trong kinh tế tài chính học, một yếu tố về danh tiếng có thể có liên quan. Vai trung phong lýhọc buôn bản hội hàn lâm cách tân và phát triển từ một cỗ môn mà những người coi là chưa đầy đủ chặtchẽ (cho cho tận năm 1965, cỗ môn này new xuất bản ấn phẩm uy tín duy nhất của nólà Journal of Abnormal và Social Psychology/Tạp chí tâm lý học khác lại và tư tưởng học làng mạc hội) cho mộtbộ môn đã đấu tranh cho tầm vóc của chính bản thân mình như một bộ môn dựa-trên-cơ-sở-khoa-họchơn là dựa-trên-các-nghiên-cứu-lâm-sàng. Nếu đúng là nhiều nhà kinh tế tài chính học đãbám vào tính duy lý tài chính bởi vì những chiếc bả toán học tất cả uy tín của cácmô hình gớm trắc học tập thì chắc hẳn rằng nhiều nhà tư tưởng học xóm hội đã phụ thuộc vào phòngthí nghiệm vị những mối tương tác có uy tín của nó với công nghệ chặt chẽ.

Nói phương pháp khác, trong những lúc các phương pháp thực nghiệm làtrung chổ chính giữa của khoa học hành vi định lượng sống cả BE và SP, cuộc search kiếm của BEnhằm làm cho tài chính học trở đề xuất nhân văn hơn đang mở cỗ môn ra nhằm tiếp cận đếnnhững nghiên cứu và phân tích trong vắt giới-hiện thực. Tuy nhiên một số công trình của BE vẫndựa trên các mô hình trừu tượng và các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm, nó làmột đồng minh tự nhiên của những thí nghiệm thực địa–đưa nghiên cứu và phân tích thực nghiệm đếncác bối cảnh nơi các quyết định đích thực được chuyển ra. Như Cialdini lưu lại ý, sự ưathích của SP so với phòng thí nghiệm rất có thể là vị sự kết phù hợp với các thí nghiệmtrong phòng xem sét được điều hành và kiểm soát tốt. Như tôi sẽ đọc gầnđây trong một dìm xét về sự việc phân biệt BE/SP của Cialdini, vấn đề này khálà mỉa mai lúc biết rằng cuộc khủnghoảng về kĩ năng lặp lại các hiệu quả nghiên cứu đã có ảnh hưởng xấu đến SP một trong những nămgần đây.

Với tất cả những sự khác biệt này, BE cùng SP có điểm gìchung không tính mối thân thương của chúng đến phân tích thực nghiệm về hành động conngười? Nhà tâm lý học Daniel Kahneman từng thừa nhận xét rằng các nhà tư tưởng học làng hội quan trọng giỏitrong việc tìm hiểu tác đụng của bối cảnh so với hành vi của con người.Điều này triệu tập vào những yếu tố của bối cảnh, mà không ít người dân tin rằng, cũnglà trọng tâm của BE.

Xem thêm: Thủy Hử: Võ Tòng Đánh Tưởng Môn Thần, Võ Tòng Say, Đánh Tưởng Môn Thần

Tài liệu tham khảo

Ariely,D. (2008). Predictably irrational. New York: Harper Collins.

Cialdini,R. B. (2018). Why the world is turning to lớn behavioral science. In A. Samson(Ed.), The behavioral economics guide 2018 (with an introduction by RobertCialdini) (pp. VII-XIII). Https://www.behavioraleconomics.com/the-behavioral-economics-guide-2018/.

Dolan,P., Hallsworth, M., Halpern, D., King, D., Metcalfe, R., và Vlaev, I.(2012). Influencing behaviour: The mindspace way. Journal of Economic Psychology,33(1), 264-277.

Farrow,K., Grolleau, G., và Ibanez, L. (2017). Social norms and pro-environmentalbehavior: A đánh giá of the evidence. Ecological Economics, 140, 1-13.

Ferraro,P. J., & Price, M. K. (2013). Usingnonpecuniary strategies khổng lồ influence behavior: Evidence from a large-scalefield experiment. Reviews of Economics & Statistics, 95(1),64-73.

Goldstein,N. J., Cialdini, R. B., & Griskevicius, V. (2008). Aroom with a viewpoint: Using social norms khổng lồ motivate environmentalconservation in hotels. Journal of consumer Research, 35(3),472-482.

Johnson,E. J., Shu, S. B., Dellaert, B. G., Fox, C., Goldstein, D. G., Häubl, G.,Larrick, R. P., Payne, J. W., Peters, E., Schkade, D., Wansink, B., &Weber, E. U. (2012). Beyondnudges: Tools of a choice architecture. Kinh doanh Letters, 23(2),487-504.

Kallbekken,S., Westskog, H., & Mideksa, T. K. (2010). Appealsto social norms as policy instruments khổng lồ address consumption externalities.The Journal of Socio-Economics, 39(4), 447-454.

Rosalsky,G. (2018, May 14). Freeing Econ 101: Beyond the grasp of the invisible hand. BehavioralScientist. Http://behavioralscientist.org/freeing-econ-101-beyond-the-grasp-of-the-invisible-hand.

Rynes,S. L., & Bartunek, J. M. (2017). Evidence-basedmanagement: Foundations, development, controversies và future. AnnualReview of Organizational Psychology & Organizational Behavior, 4,235-261.

Sunstein,C. R. (2014). Nudging:a very short guide. Journal of Consumer Policy, 37(4), 583-588.

Thaler,R. H. (2018, May 7). Behavioral economics from nuts khổng lồ ‘nudges.’ ChicagoBooth Review. Http://review.chicagobooth.edu/behavioral-science/2018/article/behavioral-economics-nuts-nudges.

Thaler,R. H., và Sunstein, C. (2008). Nudge: Improving decisions about health,wealth, và happiness. New Haven, CT: Yale University Press.

Về tác giả

Alain Samson

Tiến sĩAlain Samson là bên sáng lập của BehavioralEconomics.com vàlà biên tập viên của chỉ dẫn về kinh tế học hành động |Behavioral Economics Guide|.Ông học tại UC Berkeley với Đại học tập Michigan, tiếp nối làm công việc của một Tiếnsĩ trong lĩnh vực tâm lý làng mạc hội trên Trường kinh tế London. Nghiên cứu ban đầucủa ông về tâm lý học đã điều tra mối quan hệ tình dục giữa văn hóa, tôn giáo cùng nhậnthức. Sau đó, ông trở nên xem xét tâm lý học của khách hàng và kinhtế học tập vi, cụ thể là trong nghành tài chính. Ông là tác giả của các bàibáo cho những tạp chí học thuật vào các nghành quản lý, hành vi tín đồ tiêudùng và tư tưởng học khiếp tế. Alain là chuyên viên Liên kết |Associate Expert| tạiTrường sale Châu Âu ESCP, và được bầu làm Thành viên của cộng đồng Nghệthuật hoàng thất ở vương quốc Anh.

NguyễnThị Thanh Trúc dịch